علل مهاجرت از مرزهای خراسان به افغانستان (دورۀ پهلوی اول)

خراسان از قدیم‌الایام تاکنون‌، بستر فعالیت‌های بشری‌ و یکی از مراکز پر‌اهمیت جمعیتی ایران و مستعد تغییرات اجتماعی بسیار ‌بوده‌ است. تغییرات جمعیتی از دگرگونی‌های محسوس در تاریخ این منطقه محسوب می‌شود. این منطقه به‌دلیل موقعیت ویژة جغرافیایی (منطقه‌ای مرزی) و امکانات اقتصادی بیشتر نسبت‌به همسایگان خارجی، نقش مهمی در روند مهاجرت برون‌مرزی ایران و مهاجرت اقوام کشورهای همسایه به ایران داشته است. در دورة پهلوی اول، شمار زیادی از ساکنان مرزنشین خراسان به افغانستان مهاجرت کردند. در این مقاله به چرایی این امر پرداخته شده است. نتیجۀ تحقیق بیانگر آن است که مهاجرت اجباری ساکنان مرزی ایران به افغانستان و اسکان گروهی از قوم خاوری به‌دلیل شرایط اجتماعی منطقه (اشتراکات قومی و فرهنگی با مرزنشینان افغانستان و دوری‌گزیدن از اصلاحات اجتماعی دولت ایران)، شرایط جغرافیایی و طبیعی منطقه (‌کمبود باران، قحطی) و مشکلات اقتصادی زمینه‌ساز آن شد که مهاجرت در رمزهای خراسان افزایش یابد. این تحقیق با مطالعة مدارک تاریخی ازجمله اسناد دیپلماسی دورة پهلوی اول و به روش کتابخانه‌ای و آرشیوی صورت گرفته است.